Column ‘Kijken is denken en doen’

Voor het blinden- en slechtziendentijdschrift Anders Bekeken schreef ik een column over de kunst van het kijken. Zie onder!

Kijken is denken en doen

Ik sta op een kunstfestival. Mijn verse kennis kijkt verbaasd. Ze vroeg net aan me: “Hoeveel zie je dan eigenlijk?”. En ik antwoordde haar met een wedervraag: wat is kijken? Want er is natuurlijk geen antwoord te geven. Ik kan zeggen “20%, met één oog”, maar daar heeft ze weinig aan. We hebben simpelweg geen gemeenschappelijke ervaring of woorden om elkaar te begrijpen.

Dus wat is kijken? Kijken is iets anders dan zien. Zien betekent dat je beelden kunt waarnemen. Of vlekken. Zien is maar een onderdeel van kijken. Kijken is veel méér: kijken is als je bewust ergens je aandacht op richt. Voor kijken moet je moeite doen. Je draait je hoofd de goeie kant in, je steekt je nek naar voren, je voelt, je tast, je hoort. Kijken doe je niet alleen met je ogen, maar met je hele lichaam. Inclusief je brein.

Kijken en denken liggen dan ook dicht bij elkaar. Mijn pilsje staat vlak voor me, al lijkt het goud mooi te passen in het kleurenpatroon van de bar. Toch grijp ik goed. Een kwestie van lichamelijke ervaring, maar ook van denken. Als ik kijk, dan weet ik meestal van te voren wat ik zou kunnen zien. Als ik de optie van te voren niet heb bedacht, dan zie ik het soms ook niet. De kunst is dus om zoveel mogelijk dingen van te voren te bedenken – ook het ondenkbare.

Dat je kijkt met je hoofd betekent ook dat je kijken kunt leren. Kijken wordt dan een kwestie van doen. Na een dag ‘weet’ ik de weg in de donkere hallen van het kunstfestival, en kan ik er doorheen banjeren zonder kunstwerken omver te lopen. En de kunstwerken zelf geven me een andere blik op de werkelijkheid. Kunst verruimt de denkbare mogelijkheden van wat ik zou kunnen zien. Kunst helpt me dus te leren kijken.

Kijken is een kwestie van ervaring in denken en doen. Vreemde situaties en rare dingen leren je kijken. Ga vaker naar een museum of kunstfestival, loop eens een andere route naar de stad of pak eindelijk dat vliegtuig naar China. Je hoeft niet goed te kunnen zien om te kunnen kijken!

In: Anders Bekeken, maart 2013